Menu
Wanneer je barst van enthousiasme en passie voor je vak, moet je dat ook in goede banen leren leiden en je verhaal leren structureren wanneer je een carrière in kunsteducatie ambieert. Precies dat leerde muziekdocent Fabian Wasterval door trial-and-error: gewoon doen en daarvan leren.
Hij reflecteert op zijn docentschap en vertelt hoe hij jongeren meeneemt in zijn rijke belevingswereld.
Verhalen vertellen en mensen verwonderen heeft er bij Vocal Statements-docent Fabian altijd al ingezeten. Ook muziek is altijd een rode draad door zijn leven geweest, opgroeiend met drie oudere zussen die muziek maakten en samen liedjes zongen aan de piano.
Fabian: “Onze ouders stimuleerden ons door een open klimaat voor muziek te creëren en gaven ons de ruimte om te spelen en aan te klooien. Ik had gitaarles, maar dat verveelde op een gegeven moment. We hadden altijd een piano thuis en via YouTube ging ik nummers instuderen en dat werd steeds leuker.
Toen ik een jaar of 16 was en we op de middelbare school de opdracht kregen om te componeren voor orkest De Ereprijs, wist ik zeker: ik wil iets met muziek doen. Ik deed toelating voor de opleiding Muziek en Technologie aan de HKU maar zat helaas niet bij de eindselectie. Ik overwoog toen Docent Muziek te proberen omdat ik voelde dat ik daar beter zou passen, maar ik was bang dat ik zou eindigen als een stereotiepe stoffige docent. Toen ik er eenmaal zat, bleek het een hele brede opleiding die me de ruimte gaf om te experimenteren. Ik kon alle creatieve uitspattingen de vrije loop laten, met als basis het docentschap leren.
“Het allerbelangrijkste is eerst een band opbouwen met leerlingen, dan pas kun je materie overbrengen en samen die stappen zetten. Dat heb ik moeten leren door eerst op m’n bek te gaan.”
Tijdens je stage en na het afstuderen begin je pas echt met leren. Een nieuwe klas is ook echt je leerschool. Je kan nog zo goed voorbereid aankomen en dan loopt het toch in de soep. Bijvoorbeeld als je de klas of de sfeer niet aanvoelt, niet luistert naar de behoeftes op dat moment en je gewoon de stof opdringt.
Vanuit het onderwijssysteem heb je leerdoelen die je moet halen, door bepaalde didactische stappen te doorlopen. Je bent dus gefocust op je stof. Maar het allerbelangrijkste is eerst een band opbouwen met leerlingen, dan pas kun je materie overbrengen en samen die stappen zetten. Dat heb ik moeten leren door eerst op m’n bek te gaan.
Wat ik ook heb moeten leren is dat ik iets minder vol gas moet geven in mijn communicatie. Als ik door iets in vervoering raak of ergens heel enthousiast over ben, dan gaat het heel snel in m’n hoofd en kan ik heel snel en gepassioneerd praten. Als ik hoog in die energie zit, haken leerlingen af of geven ook hele explosieve energie terug. Dat werkt dus niet. Ik heb moeten leren om een stapje terug te doen en structuur en rust aan te brengen in wat ik wil overbrengen. Maar ook: luisteren en je inleven in je leerlingen, hoe moeilijk dat soms ook is.
Tijdens een project van Vocal Statements was er een leerling waarover ik vooraf gewaarschuwd was. Ze zou lastig zijn, veel schelden, een vervelende houding in de klas hebben en heel opstandig zijn. Dit bleek ook zo. Alles vond ze vervelend. Zo ook de opdracht die ik gaf om iets te schrijven over iemand die je respecteert. Totdat ik haar 1 op 1 de vraag stelde: dus er is niemand die je écht respecteert?
Toen besloot ze te schrijven over haar moeder. De woorden die ze toen op papier zette, zo mooi en goed geschreven, braken me bijna. Ik kreeg een enorme brok in m’n keel en dacht: het is me gelukt om door de muur heen te breken en haar stem te bereiken. Dit deed ik door haar niet te negeren of te straffen, maar juist door haar ruimte te geven en bij haar te blijven.
Leerlingen meekrijgen
Het helpt soms ook om je vraag of opdracht te versimpelen, licht te provoceren of door omgekeerde psychologie een beetje uit de tent lokken. Ook proberen om te denken vanuit hoe je zelf als leerling zou denken of reageren.
Zelf was ik altijd een leerling die netjes zijn vinger opstak, zijn huiswerk op tijd af wilde hebben, vragen stelde en zelfs tegen anderen zei dat ze stil moesten zijn. Ik was altijd ambitieus en wilde echt leren. Ik ontdekte dat ik echt kennis wilde overbrengen.
Later op mijn werkpad werd educatie meer een bijzaak om de rekeningen te betalen. Voor mij was muziek toen altijd het hoogste doel dat ik kon bereiken: spelen, arrangeren, maken. Maar door de jaren heen heb ik steeds meer de waarde ingezien van verbinden, iets betekenen voor de toekomstige generatie middels educatie. Ik besef dat niet iedereen het geluk heeft dat ik vroeger had en dat ik juist daar iets kan toevoegen, een vuurtje ontsteken bij de jongere generatie.
Ik krijg nog steeds energie van een concert of als ik iets gearrangeerd heb, maar die energie neem ik nu vooral mee de klas in en die wil ik overbrengen op leerlingen. Onze artistiek klankbord Igor Vrebac zei laatst tegen me dat hij me een goede verhalenverteller vindt. Dat vind ik ook echt leuk, mensen meenemen in een verhaal, mee in mijn belevingswereld en fantasie. Mijn enthousiasme en oprechte verwondering zijn daarom echt mijn brandstof.
In de wandelgangen van de opleiding Docent Muziek hoorde ik wel eens vaag over een nieuw initiatief, Vocal Statements. Via voormalig muzikaal leider Rohan Poldervaart maakte ik kennis met het team en sinds 2018 ben ik betrokken als docent. En wat een avontuur.
De projecten die we bijvoorbeeld in Tivoli doen met jongeren vind ik echt te gek. Met leerlingen uit de schoolbanken gaan en de zalen in, waar ze worden omgeven door de zindering van het performen, de lichten, het podium. Daar gebeurt magie.
Zo ook bij het project over succes in het Rembrandt Theater. Hierin kwamen zoveel creatieve aspecten samen: bedenken, schrijven, maken, oefenen, opvoeren. Daarin krijgen leerlingen eigenaarschap en dat geeft je een gevoel van eigenwaarde als mens.
Voor mijn gevoel is het huidige onderwijssysteem vrij dichtgetimmerd. Er zijn eisen en daar moet je aan voldoen. Het ontbreekt soms aan eigenaarschap voor leerlingen zelf. Er wordt nog te weinig gekeken naar wat leerlingen willen en nodig hebben. Er zijn onderwijs-deadlines die gehaald moeten worden en daar wordt naartoe gewerkt. Waar mogelijk wil ik dus meer samen met leerlingen bedenken hoe je iets gaat doen, in plaats van iets op te leggen. We leggen bij Vocal Statements de focus op het proces, de samenwerking met leerlingen en minder op het resultaat. Dat resultaat ontstaat dan vanuit die synergie. Dat brengt mijns inziens betekenisvol muziekonderwijs. Ik reis er keer op keer voor vanuit Zwolle naar Utrecht, dat heb ik er echt voor over.”
OOK LEUK: lees hier een recente blog van Fabian over hoe hij zijn leerlingen in staat stelt boven zichzelf uit te stijgen.
Om op te laden en te kunnen focussen luistert Fabian bijvoorbeeld allerlei soorten EDM (Electronic Dance Music) en voor sporten vindt hij techno heel fijn. Voor ontspanning en om tot zichzelf te komen is dat rustige pianomuziek, ambient, of meditatieve muziek. Hij keert soms ook met veel plezier terug bij muziek die zijn ouders thuis draaiden tijdens zijn jeugd: Keane, Jack Johnson, Norah Jones, Katie Melua. Maar Fabian vindt het ook prima om lekker helemaal niks te luisteren en zoekt soms ook gewoon de rust op in de stiltecoupé op als hij met de trein reist.
Een artiest die Fabian enorm bewondert: Jacob Collier: “Hij doorbreekt elke muzikale grens. Ik vind hem echt geniaal.” Hij is ook erg fan van livemuziek. Recent werd hij erg geïnspireerd door De Avond van de Filmmuziek en Avatar The Last Airbender in concert, in AfasLive. Een twee uur durende soundtrack uit een tekenfilm waarmee hij is opgegroeid, uitgevoerd door een live orkest.